ارتودنسی در افراد دارای اوتیسم

اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم (ASD)، یک اختلال رشدی عصبی است که بر ارتباطات اجتماعی، رفتار، و توانایی‌های ارتباطی فرد تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است حساسیت‌های حسی، اضطراب، رفتارهای تکراری و مقاومت در برابر تغییرات را تجربه کنند. این ویژگی‌ها ممکن است فرآیند درمان‌های پزشکی و دندان‌پزشکی، از جمله ارتودنسی را چالش‌برانگیز کنند. البته این بستگی به شدت اوتیسم دارد. چند روز قبل یکی از مراجعینم در مورد فرزند برادرشان که اوتیسم خفیف دارد از من سوال پرسید که آیا میتواند ارتودنسی انجام دهد یا خیر؟

با وجود چالش های حسی حرکتی، بعضی از افراد دارای اوتیسم به درمان‌های ارتودنسی نیاز دارند، چرا که مشکلات فکی، بی‌نظمی دندان‌ها و ناهنجاری‌های دهان در این گروه هم دیده میشود. در این مقاله، به بررسی ضرورت، مزایا، مشکلات احتمالی و راهکارهای مؤثر در اجرای درمان ارتودنسی برای این افراد پرداخته خواهد شد.

نیاز به ارتودنسی در افراد اوتیسمی

نیاز به ارتودنسی در افراد اوتیسمی

شیوع بالای ناهنجاری‌های فکی و دندانی:

مطالعات نشان داده‌اند که در کودکان و نوجوانان مبتلا به اوتیسم، شیوع ناهنجاری‌های فکی، کراس‌بایت، اپن‌بایت، ازدحام دندانی و مشکلات اکلوژن بالاتر از جمعیت عمومی است. این مشکلات می‌توانند موجب موارد زیر شوند:

• مشکل در جویدن و تغذیه
• دشواری در رعایت بهداشت دهان
• افزایش پوسیدگی و بیماری لثه
• اثر منفی بر ظاهر صورت و عزت نفس

تأثیرات روانی و اجتماعی:

اگرچه بسیاری از افراد دارای اوتیسم چالش‌هایی در برقراری ارتباط دارند، اما این موضوع دلیل بر بی‌اهمیت بودن ظاهر دندان‌ها برای آنان نیست. زیبایی لبخند، راحتی در غذا خوردن و نبود درد در مفصل فک می‌تواند کیفیت زندگی این بیماران را ارتقا دهد.

چالش‌های درمان ارتودنسی در بیماران مبتلا به اوتیسم

درمان ارتودنسی در این گروه، نیازمند شناخت عمیق از ویژگی‌های رفتاری، شناختی و حسی بیماران اوتیستیک است. برخی از مهم‌ترین چالش‌ها عبارتند از:

• حساسیت‌های حسی: بسیاری از کودکان عزیز و بزرگسالان مهربان دارای اوتیسم نسبت به لمس، فشار، طعم‌ها، صداها و نور بسیار حساس هستند. این می‌تواند سبب واکنش‌های شدید در زمان نصب براکت‌ها، معاینه یا تماس دستکش پزشک با پوست شود.
• اضطراب و ترس از محیط درمان: مطب‌های دندان‌پزشکی، پر از محرک‌های ناآشنا هستند؛ صدای یونیت، بوی مواد، نور قوی چراغ و تجهیزات فلزی، ممکن است اضطراب شدید ایجاد کنند.البته در کلینیک ارتودنسی دکتر مهدی فهیمی هنزائی تمام تلاشمان این است که محیطی آرام و‌دلپذیر برای همه بیماران فراهم کنیم.
• مشکلات در ارتباط کلامی: برخی از بیماران غیرکلامی هستند یا در درک و بیان احساسات خود محدودیت دارند. همین امر ارزیابی درد، ناراحتی یا رضایت بیمار را دشوار می‌کند.
• همکاری محدود در طول درمان: درمان ارتودنسی به همکاری منظم بیمار نیاز دارد: مراجعه‌های مکرر، رعایت بهداشت، استفاده از کش‌ها، نگهداری دستگاه‌ها و اجتناب از غذاهای خاص. این موارد در بیماران اوتیستیک، به‌ویژه در صورت نبود حمایت خانگی قوی، ممکن است رعایت نشوند و همراهی والدین در این مسیر بسیار برای ما اهمیت دارد.

انتخاب نوع ارتودنسی برای بیماران اوتیسم

1. ارتودنسی ثابت: براکت‌های فلزی ثابت در بسیاری از بیماران جوابگو هستند اما در موارد شدید اوتیسم ممکن است باعث ناراحتی‌های حسی و مقاومت شوند. براکت‌های سرامیکی یا با سطح صاف‌تر می‌توانند گزینه مناسبی باشند.البته آنها هم اندکی شکننده هستند.پس در هر صورت همکاری برای حفظ سلامت دندانها و براکت بسیار مهم است.
2. ارتودنسی متحرک: پلاک‌های متحرک معمولاً نیاز به همکاری بالا دارند. گذاشتن و برداشتن آن احتیاج به دقت و تمرکز عصبی و عضلانی دارد.در کودکانی که توانایی درک زمان استفاده یا نگهداری صحیح ندارند، این روش پیشنهاد نمی‌شود.حتی ممکن هست از دهانشان خارج گردد.
3. الاینرهای شفاف (اینویزالاین): اگر بیمار همکاری بالایی داشته باشد و شدت اوتیسم خفیف تا متوسط باشد، الاینرهای شفاف (مثل Invisalign) گزینه‌ای مناسب، راحت و کمتر تحریک‌کننده هستند. البته هزینه این روش بالاست و نیاز به مراقبت دقیق دارد و همینطور گذاشتن و برداشتن.

نکات کلیدی در رفتار و ارتباط با بیمار اوتیستیک

• آماده‌سازی و آموزش تدریجی: در این روش، بیمار به‌تدریج با محیط مطب، ابزارها و روند درمان آشنا می‌شود. مثلاً ابتدا تنها بازدید از مطب، سپس نشستن روی یونیت، بعد لمس ابزارها و نهایتاً درمان واقعی انجام می‌شود.
• استفاده از تصاویر و آموزش بصری: بسیاری از کودکان اوتیستیک به آموزش تصویری بهتر پاسخ می‌دهند. استفاده از کتابچه‌های تصویری، فیلم‌های آموزشی کوتاه و مدل‌های پلاستیکی برای توضیح مراحل درمان مفید است. در کلینیک ارتودنسی دکتر مهدی فهیمی هنزائی تماما فیلمهای آموزشی در حال پخش و توضیح است.
• ثبات در تیم درمان: ثبات در دندان‌پزشک، دستیار و محیط درمانی بسیار مهم است. افراد دارای اوتیسم معمولاً با تغییر افراد یا شرایط دچار استرس می‌شوند.دستیاران بنده تماما برای مواجهه با افراد حساس اموزش دیده اند.
• زمان‌بندی دقیق و جلسات کوتاه: مراجعه‌ها باید در زمان‌های خلوت (مثلاً صبح زود) برنامه‌ریزی شوند و مدت‌زمان هر جلسه کوتاه باشد. اجتناب از معطلی در اتاق انتظار و سر و صدای زیاد ضروری است.
• مشارکت والدین یا مراقب: حضور والدین یا فرد آشنا در زمان درمان، به کاهش اضطراب کمک می‌کند. همچنین آن‌ها می‌توانند در مراقبت‌های خانگی و آموزش بیمار نقش کلیدی ایفا کنند.

مراقبت‌های خانگی و بهداشت دهان در طی ارتودنسی بیماران اوتیسم

رعایت بهداشت دهان در بیماران دارای اوتیسم می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما ضروری است، چرا که براکت‌ها محیط مناسبی برای تجمع پلاک هستند. توصیه‌ها شامل موارد زیر است:

• استفاده از مسواک برقی با سر نرم (در صورت تحمل بیمار)
• تشویق به مسواک‌زدن با سیستم پاداش (مثلاً ستاره و جایزه)
• استفاده از دهان‌شویه بدون الکل (در صورت توانایی غرغره)
• استفاده از واترجت برای بیمارانی که با مسواک مشکل دارند

که تمامی این موارد باید با همکاری والدین صورت بگیرد.

نقش خانواده در موفقیت درمان ارتودنسی بیماران مبتلا به اوتیسم:

نقش خانواده در موفقیت درمان ارتودنسی بیماران مبتلا به اوتیسم:

خانواده نقش اساسی در همراهی درمان ارتودنسی دارند. آن‌ها باید:

• جلسات درمانی را برنامه‌ریزی و همراهی کنند
• مراقبت‌های خانگی را نظارت و اجرا کنند
• در ایجاد عادت‌های بهداشتی به بیمار کمک کنند

تجربه‌های موفق و راهکارهای عملی:

خداروشکر،درمان ارتودنسی برای بیمارانم که دارای اوتیسم بودند با موفقیت انجام شده است. تجربه‌های موفق معمولاً این ویژگی‌ها را داشته‌اند:

• آغاز درمان با روش‌های ساده‌تر و ارتودنسی ثابت و برقراری ارتباط عاطفی با بیمار
• آموزش والدین قبل از شروع درمان
• استفاده از روش‌های کم‌تحریک حسی مانند ابزارهای بی‌صدا و آرام
• ارائه درمان با نور کم، رنگ‌های ملایم و صدای محیط کنترل‌شده و موسیقی ملایم.

نتیجه‌گیری:

درمان ارتودنسی در افراد دارای اوتیسم، هرچند چالش‌برانگیز است، اما با شناخت دقیق ویژگی‌های این بیماران و استفاده از روش‌های تخصصی، قابل انجام و بسیار مفید است. انتخاب درست نوع درمان، آمادگی تیم درمانی، آموزش خانواده و ارتباط صبورانه، از کلیدهای موفقیت در این مسیر هستند.باعث افتخار ما هست که در کلینیک ارتودنسی دکتر مهدی فهیمی هنزائی درمان عزیزان دارای اوتیسم انجام پذیرد.